Монгол орны нутгийн төв хэсгээр
Завхан аймгийн нутгаас
Төв аймгийн нутаг хүртэл 700 орчим километр үргэлжилсэн
том нуруу, дэлхийн усны хагалбар болдог. Хамгийн өндөр оргил нь далайн төвшнөөс
дээш 4021 метр өндөр Отгонтэнгэр уул юм. Архангай, Өвөрхангай, Баянхонгор
аймгийн нутгийн заагаар орших гол нурууны уулын нуга, уулын хээр, ойт хээрийг
1996 онд УИХ-ын 43 дугаар тогтоолоор тусгай хамгаалалтанд авсан. Хангайн нуруу
нь Монголын хамгийн их хур тунадас унадаг бүс юм. Хангайн нуруу бол Монгол орны
байгалийн ерөнхий тэнцвэрийг хадгалж улмаар ой тайга, говь цөлийн тархалтын
хүрээг хязгаарлаж байдаг байгалийн бие даасан их мужийг үүсгэнэ. Хангайн нуруу
нь түүнийг тал бүрээс нь хүрээлэх Өвөр Байгалийн уулт тайга, Төв Азийн цөл,
Алтай Соёны уулс, Дагуур Монголын хээр, Их Хянганы уулс зэрэг байгалийн их
мужуудын уулзвар заагт байрлах өвөрмөц нутаг юм. Хангайн нурууны байгалийн
цогцолбор газарт Төрийн тахилгат Отгонтэнгэр болон Суварга хайрхан уул бий.
Хангайн нуруу нь агаарт дэгдсэн их
хэмжээний чийгийг өөртөө шингээн үлдээдэг. Тийм учраас Хангайн нуруу нь рашаан
булаг ихтэйн дээр олон том голууд эх аван урсдаг байна. Тухайлбал, Орхон,
Хануй, Чулуут, Идэр, Тамир, хоёр Тэрх, Онги, Түй, Байдраг, Завхан зэрэг голууд
болно. Хангайн нурууны өврөөс эх авсан голууд говийн таван нууранд цутган говь
нутгийн амьдралыг тэтгэгч эх сурвалж болдог. Харин хойд зүгт Орхон Сэлэнгэ
мөрөнтэй нийлж Байгаль нуурыг тэтгэнэ.
Уулын ар хажуугээр шинэс, хушин ой,
тайгын ургамал ургаж, орой болон хяраар нь бушилзат, улалжит бүлгийн ургамлууд
зонхилно. Уулын бэл, голын хөндийд сийрэг өвс, ботууль, дааган сүүл, хялгана
зэрэг хээр талын олон наст үет ургамал элбэг тохиолдоно. Буга, гахай, бор
гөрөөс хэрэм жирх, чандага, тарвага, зурам байхаас гадна өмхий хүрэн, мануул
мэр сэр бий. Идлэг шонхор, хошуу галуу, зээрд шонхор, усны нөмрөг бүргэд зэрэг
ховор шувууд бий.
